Het bijwonen van een uitvaart is een verdrietig moment. Hendrik Althuisius doet dat een paar keer per week. Dat laat hem niet koud, maar hij probeert de emoties niet mee naar huis te nemen. Hendrik is de beheerder van begraafplaats Schoterhof in Nieuweschoot. ‘Er is hier voldoende plaats en als je uit Nieuweschoot komt, kun je -als je dat wilt en er plek is- begraven worden bij het kerkje.’
Het is een zonnige dag waardoor je nog beter ziet hoe mooi, vredig en goed onderhouden de begraafplaats is. Wandelaars blijven vaak even stilstaan als ze het Kerkepad lopen en de graven rondom het kerkje zien. Vandaag ontmoet ik Hendrik die voor de meeste inwoners onzichtbaar is en pas in beeld komt als ze een dierbare hebben verloren. In zijn werkplaats is het warm en staat de koffie klaar en vertelt hij over zijn werk en wat er allemaal bij een uitvaart komt kijken.
Hendrik beheert acht begraafplaatsen in de gemeente Heerenveen. Dat doet hij al sinds 2010. ‘Ik ben opgegroeid op een boerderij en heb jaren via AB Vakwerk gewerkt als boerenhulp bij verschillende veehouders. Daar heb ik geleerd om te gaan met mensen die iets naars hebben meegemaakt, zoals een bedrijfsongeval, ziekte of het verlies van een echtgenoot. Toen ik hoorde dat de toenmalige begraafplaatsbeheerder hulp nodig had, heb ik gesolliciteerd. Na een paar jaar heb ik de functie van hem overgenomen’.
Meer dan onderhoud
Het is een misvatting dat een begraafplaatsbeheerder alleen het terrein beheert. Hendrik legt uit: ‘De nabestaande of uitvaartverzorger neemt contact met mij op. Ik maak dan een afspraak en laat zien waar er plaats is. Ik vertel wat de regels van begraven zijn en we bekijken wanneer de begrafenis ingepland kan worden. Dat moet binnen zes werkdagen en dat is soms een gepuzzel, want ik kan maar op één begraafplaats tegelijk zijn.’
De begrafenis gebeurt volgens de regels van de Wet op de Lijkbezorging en de gemeentelijke verordening. ‘Je mag in een kist begraven worden, maar ook in lijkwade. Er zijn wel regels voor het materiaal, want de kist en de kleding moeten vergankelijk zijn en de grond mag niet verontreinigd worden.’
Uitvaartbegeleiding
Hendrik krijgt hulp bij het graven van het graf. Dat gebeurt machinaal. Daarna wordt de bekisting in het graf gezet waar een graflift op geplaatst wordt. Op de graflift wordt de kist gezet zodat deze in het graf kan dalen.’
‘Op de dag van de uitvaart wacht ik de nabestaanden en de uitvaartverzorger op bij het kerkje waar de baar voor de kist klaar staat. Ik begeleid de nabestaanden naar het graf of eerst naar het kerkje voor een afscheidsdienst. Naar wens van de familie luid ik de klok als de overledene naar het graf wordt gebracht. Daar doe ik een stapje terug en neemt de uitvaartverzorger het over. Als het nodig is, help ik de kist in het graf te laten dalen. Na afloop zorg ik dat het graf gedicht wordt.’
De grens van de begraafplaats ligt een paar meter ten zuiden van het kerkje. Het deel daar achter is van het crematorium van Dela. De oudste graven liggen bij het kerkje. Het andere deel van de begraafplaats is aangelegd begin jaren1970.
Voor een graf wordt grafrecht betaald voor 10, 20, 30, 40 of 50 jaar of voor onbepaalde tijd. Als die periode voorbij is dan worden de nabestaanden benaderd of ze het grafrecht willen verlengen. Hendrik: ‘Als het graf geruimd wordt en vrij komt voor een nieuw graf, worden de restanten verdiept begraven. Ook nadat het grafrecht is vervallen, gaan we respectvol met de overledene om.’
Wensen en keuzes
De jas gaat aan en we lopen de begraafplaats op waar Hendrik vertelt over de inrichting. Er is nog voldoende ruimte voor nieuwe graven. Eén van de velden is voor twee-diep begraven voor twee kisten, meestal van echtgenoten. Er is ook een islamitisch deel waar de graven met het aangezicht naar het oosten en dus een beetje scheef liggen ten opzichte van andere graven. Ouders van een stilgeboren of overleden kind kiezen vaak voor een graf op het gedeelte van de kindergraven.
De begraafplaats heeft ook een urnenmuur, urnengraven en een strooiveld voor as. Ook daarvoor moeten nabestaanden een afspraak maken, aldus Hendrik: ‘Ik houd ook de administratie bij van de begraafplaats. Ik moet bijvoorbeeld een crematieverklaring ontvangen, de gegevens van de overledene vastleggen, waar iemand begraven ligt, waar de urn bijgezet is en wie de rechthebbende van het graf of de urn is.’
Voor de gedenktekens op de graven gelden regels. Voor het plaatsen van een monument op een graf is een vergunning nodig van de gemeente; die wil weten wat voor materiaal er gebruikt gaat worden en wat de afmetingen zijn.
We lopen richting het kerkje. Een gemeentelijk monument. Ten westen er van ligt het strooiveld. Daar kunnen de nabestaanden de as uitstrooien. ‘De as verdwijnt geleidelijk aan in de grond door onder meer regen. Hier maaien we daarom met een machine zonder opvangbak dus dan blijft het gras met de as op het veld liggen.’
Onderhoud
Op drie begraafplaatsen, waaronder die in Nieuweschoot, doet Hendrik met zijn collega het onderhoud: maaien, schoffelen, snoeien, nieuwe aanplant. Schoterhof heeft veel groen: grote bomen, veel kleine en grote struiken. De vele krokussen piepen nu net boven de grond uit. ‘Ik zou hier wel wat meer kleur willen. Als er weer nieuwe aanplant of vervanging nodig is, geef ik suggesties voor bloeiende planten en struiken. De medewerker Voorbereiding Groen van de gemeente bepaalt uiteindelijk wat er geplant wordt.’
Emoties
Hendrik maakt allerlei situaties mee. ‘Het is niet alleen maar verdriet. Er is ook humor als nabestaanden over hun dierbare praten. Sommigen mensen komen hier elke dag, anderen bezoeken het graf een keer per jaar, maar er zijn hier ook graven die nooit meer bezocht worden.’
‘Een uitvaart komt ook altijd dicht bij jouw eigen sterfelijkheid. Je voelt de emotie en dat zet aan tot nadenken. Thuis praat ik er nog wel eens over met mijn vrouw en dan kan ik het wel loslaten. Mijn vrouw werkt ook in de uitvaartzorg, dus dan heb ik aan een half woord genoeg.’
Laatste rustplaats
Hendrik is geboren en getogen in Rotstergaast. Zijn laatste rustplaats zal -als het aan hem ligt- in een graf op de begraafplaats in zijn dorp zijn.
Hendrik gaat weer aan het werk. Vandaag, op deze zonnige dag, geen begrafenis en dus heeft hij tijd voor het groenonderhoud; zodat wij bij een bezoek even tot rust kunnen komen of kunnen gedenken. Bij leven en welzijn, zolang mogelijk te voet.
